Many centuries ago people used tales to understand and explain the nature,  universe and what ever happened around them. From today’s perspective what we can easily describe as childish stories were called “mitos” or myths in the ancient Greek culture. There used to live the immortal beings on Mount Olympos which is so far away and high that, no mortal can ever reach. The gods of Olympos were held responsible for all the natural or even personal happenings of the world of the mortals.

Here let me give some examples; the explanation for heavy sea is Poseidon the god of seas. In case there is thunder and storm, then Zeus the god of gods is furious with something and he sends his spears of anger to the poor humans. Along with such beliefs and “explanations” solar eclipse must have been considered as a strong warning of some heavenly bodies on the mortals. Therefore people of those times had a carefree life, easy to make up new stories or integrate existing ones without necessarily filtering or any reasonability. 

Thales the great mathematician and thinker used to live in Miletus city, which is today on the Western coast of Aegean Sea in Turkey, near the modern town of Söke. Thales was knowledgeable and talented enough to predict and announce the solar eclipse to take place in 585 BC. (*1). However he had great challenges to convince the people scientifically that, this is a natural and even periodical event. It was a lot easier for the people to think in the other way round. It must have been such a “peace” damaging thing to try to think and search for actual explanations. We can give many similar examples. Till not long ago, earthquakes had funny “explanations” in rural and uneducated parts of Asia Minor. Accordingly “the earth is a plate placed on the head of the yellow ox, quake takes place when he shakes a leg”. Who would dare and care for the discipline of geology and concepts like faults, stratum..

In order for the people who lived in the Aegean about 2600 years ago, to consider what Thales “claimed” for explaining the solar eclipse, they certainly needed to use their own minds and think. They should SERIOUSLY examine the objects in the sky, make calculations, bring out theories. Possible failure could well be a bonus after all. Isn’t it easier to make up another story? One of the divine beings warns us, she or he tells us that if we do not behave well our sun can be blocked even for longer times! In any case, there is a common tendency to believe in to such things. This imaginary and non scientific approach offers great advantages to the leaders too. It must have been very likely for any populist leader to say something like, “I can save your sunlight to be further blocked soon, simply follow me!” Those who have been ”lead” are comfortable and happy in their routine lives and the leaders are happy with greater power. Untill someone asks, are all these really true or not?

After several years “Mitos” leaves its place to “Logos” to a much more orderly understanding of the world and science. Together with Thales this is in fact an exciting beginning for the human being, the man made fairy tales are now replaced with the human mind. Right here, I would like to draw your attention that, all around the world, we still use the famous theory of Thales in geometry. It was along Thales that we accept that, human beings start using their own minds. Start asking crucial questions like where do we all come from, what is the essence of all things, what exactly is nature, how different we the humans are from other beings. These questions are extended as can there be any purpose in life (except for eating good food and relaxing well). Who are we, what is existence, what is good what is bad, what is death. There starts an unending journey of inquiry and progress.

Much different than today’s narrow minded multiple choice standard tests, the human beings start developing new theories and make critiques and make further inquiries without necessarily finding concrete answers. It is considered that philosophy started around those years that Thales lived. Then philosophy and science used to be within each other. Just like Thales himself, a mathematician, a thinker, an expert on astronomy, geography, geometry..

The word “philia” in ancient Greek means love, and “sophia” is wisdom (*2). So the combination of these two words “philosophia” means “love of wisdom”.  The Turkish word of “felsefe” has been derived from Arabic translations. “Philosophos” philosopher in English,  (“filozof” in Turkish) means the person who enjoys and loves wisdom, the one who is in search for it. The words philosophia/ philosophos have been first used by the Aegean thinker and mathematician Pythogoras who lived in between 580-500 BC, by the purpose of defining himself (*3).

After about 2600 years, the love of wisdom reaches to the era of information and communication. At the man time many disiplines are accepted to be born from this great love of the human mind.

————————————————————————————————–

Acknowledgements:

(*1)”Felsefe” – Doç.Dr.K.DİNÇER- DOĞAN Publications,  Ankara (,page  21)

(*2” FELSEFE” – S.ERDEM- FİL publications , Istanbul (page 10)

(*3)”The Story of Philosophy”- B.MAGEE, DK Press,  Munich,( page 15)

————————————————————————————————–

Evreni, doğayı, olan bitenleri açıklamak ve anlamak için bundan binlerce yıl öncesinde  masallar kullanılırdı. Bizim bugün çocuksu diye niteleyebilececğimiz öykülere Antik Yunan kültüründe “Mitos” adı verilirdi. Onlara göre hiç kimsenin gidemediği kadar uzak ve çok yüksek bir dağda bir çeşit tanrı katında Olimpos’da ölümsüz varlıklar yaşardı. Sıradan, ölümlü insanların karşılaştıkları olağan durumlardan, büyük doğa olaylarına kadar, hemen her olan bitenden o insanüstü varlıklar sorumlu tutulurdu.

Örneğin; eğer bugün deniz çok dalgalıysa, bunun nedeni denizler tanrısı Poseidon’dur, denizin dalgalarının azgınlığının nedeni odur. Eğer gökler gürleyip, yıldırımlar düşmekteyse, tanrılar tanrısı Zeus hiddet mızraklarını yeryüzüne fırlatmaktadır diye düşünüyorlardı. Olasılıkla güneş tutulması gibi doğal bir olay yaşanırken insanların olası yorumu: “tanrılar bizi dikkat etmemiz için uyarıyor” olurdu. Böylelikle olan bitenlerin nedenleri ve açıklaması böyle üretilebilmekte ve o dönemdeki insanlar neden, nasıl, diye hemen hiç düşünmeden  günlük yaşamlarına kolayca ve tasasız devam edebiliyordu.

Ege denizinin Anadolu kıyısında, bugünkü Söke yakınlarında o zamanların en muhteşem yerleşimlerinden  Milet şehrinde ünlü düşünür ve bilim insanı Thales yaşıyordu. M.Ö. 585 yılının Mayıs ayında, güneş tutulması olacağını (*1) hesaplayıp günler önceden halka ilan etmiştir. Nedense hiçkimse bu doğa olayının asıl nedenine ve bilimsel açıklamasına bir türlü inandıramamıştır. Nice araştırmalar yaptığını, bunun periyodik tekrarlanan bir oluşum olduğunu anlatmaya boşu boşuna çalışmıştır. Öbür türlü düşünmek insanların çok daha kolayına gelmektedir. Öğle vakti güneş birden kararıyorsa, bunun nasıl olduğuna bilimsel açıklama bulmayı denemek, insanoğlu için rahat ve huzur bozucu bir çaba olsa gerek. Buna pek çok örnek vermek mümkün. Daha yakın bir zamana kadar Anadoluda eğitimden nasibini almamış kişiler “dünya sarı öküzün boynuzu üstündeki tepsidir, yer sallanması öküz gövdesini biraz kıpırdatınca olur” diye çevrelerini fikir sahibi yapagelmiştir. Ne gerek var fay hattı, yer kabuğu hareketi, jeoloji gibi disiplin ve kavramlarla.   

Thales’in M.Ö 6 yy.da güneş tutulması üzerine ortaya attığı bilimsel açıklamaları için, insanların oturup düşünmeleri, kendi aklını-fikrini kullanmaları gerekmekteydi. Gezegenler incelenecek, yörünge hesabı, biraz optik bilgisi, bir dolu gözlem, inceleme, hesap, kitap..yahu kim uğraşacak o kadar CİDDİ işle? Üstelik sonunda yanlışlık yapma olasılığı da var. En iyisi türet bir masal daha olsun bitsin. Bilmem hangi ölümsüz üst varlık, “Dikkat edin, sonra tümden karartabilirim güneşinizi!” şeklinde insanlara bir net bir uyarı mesajı gönderdi, demek, çok daha kolay ve zahmetsiz. Üstelik insanların hoşuna gidiyor bu tip hayli basit yaklaşımlar. Hepimiz eğilim duymuyor muyuz uydurma açıklamalara, öykülere? Halkı yönetenlere de pratik yöntem: “benim buyruklarıma uyarsanz felaketlerden sizleri korurum, vallahi (!) bir daha güneş tutulmasını bile engellerim”… Uyutulanlar rahat, yönetenler keyifli, öyküler habire kendi içlerinde yenilerini doğuruyor. Zaten hiç kimseler de sormuyor, bunlar doğru mu, yanlış olabilir mi acaba diye.

Aradan yıllar, yüzyıllar geçmiştir. “Mitos” yerini artık “Logos”a düzene, bilime bırakmıştır. Thales’le birlikte devşirme hikayelerin yerini insan aklının alacağı parlak bir dönem başlamaktadır. Thales’in o ünlü geometri kuramını bugün hala kullanmakta olduğumuzu  burada sizlere hatırlatmak isterim. Onunla birlikte insanoğlu oturup ilk defa kendi aklıyla düşünmeye başlar. Bizler kimiz, nereden geldik, nasıl bir yerde yaşıyoruz, evren nedir, doğa nasıl bir şeydir, varlık nedir, diğer canlılardan farkımız var mı, iyi nedir, kötü nedir, ölüm nasıl bir şey, bilgi nedir, (yemek-içmek-yan gelip yatmak dışında) hayatın amaçları olabilir mi? Bu ve bunun gibi sorulara akılcı açıklamalar bulmak için çabalamaya başlarlar.

 Günümüz, aşağıdaki şıklardan doğru olanı işaretle tarzında dar ve somut yanıtlar bulunamasa da, insanlar tartışmaya, eleştirmeye, akıllarını kullanarak kuramlar geliştirmeye başlarlar Thales ve sonrası zamanlarda. O dönemde ortaya çıktığını kabül ediyoruz felsefenin. Bilgelik sevgisi  felsefe elbette bilimle içiçedir. Tıpkı Thales gibi, felsefe ile uğraşan kişi hem düşünür aynı zamanda matematikçi, astronom,  coğrafya, geometri ve diğer bilimlerde de uzmandır.

 “Philia” kelimesi Antik Yunan kültüründe sevgi, “Sophia” ise bilgelik anlamına gelmektedir (*2). Bu iki sözcüğün birleşmesinden  “Philosophia”  yani   “Bilgelik  Sevgisi” kavramı ortaya çıkmaktadır. Güzel Türkçemize Arapça üzerinden geçtiği haline ise “felsefe” adı verilmektedir. “Philosophos”  (filozof),  bilgeliği seven, bilgiyi arayan ve ona ulaşmak için çabalayan kişi, bilgi ve gerçeklik aşığı anlamındadır. Philosophia/ philosophos  sözcüğü ilk olarak yine Egeli ölümsüz Matematikçi ve düşünür Pythogoras (Pisagor) tarafından (M.Ö. 580-500), kendisini tanımlama amacıyla kullanılmıştır(*3).

 Bilgelik sevgisi yani felsefe, aradan geçen yaklaşık 2600 yıl boyunca, içinden diğer bilimleri de çıkarmaya devam eder, değişir ve türlü aşamalarla günümüze dek ulaşır…

————————————————————————————————–

AÇIKLAMALAR :       (*1)”Felsefe” – Doç.Dr.K.DİNÇER, DOĞAN Yayın,  Ankara, sayfa 21

(*2” FELSEFE” – S.ERDEM FİL yayınevi, Istanbul, sayfa 10

(*3)”The Story of Philosophy”- B.MAGEE, DK Press,  Munich,  sayfa 15

————————————————————————————————–